رئیس‌حسن بیرجندیبیرجندی، رئیس حسن، منشی، تاریخنگار و شاعر اسماعیلی است. ۱ - معرفی بیرجندیبیرجندی، رئیس حسن، منشی، تاریخنگار و شاعر اسماعیلی. از زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست و تنها می‌دانیم که در پایان دوره الموت، از تاریخ اسماعیلیان نزاری، می‌زیسته است. بیرجندی در آغاز سده هفتم در جنوب خراسان، در منطقة کوهستان (قهستان) روزگار می‌گذرانده است. او سالهای زیادی در قائن و دیگر نقاط منطقه قهستان در دستگاه حاکمان نزاری، بویژه محتشم شهاب الدین منصور، سمت منشیگری داشته [۱]
رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان، ج۱، ص۱۵۳، چاپ محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۲]
رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان، ج۱، ص۱۶۱، چاپ محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۳]
عبدالله بن لطف الله حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیه، ج۱، ص۲۳۹، چاپ محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
، ازینرو به لقب منشی نامبردار شده است.
۱.۱ - کتاب بیرجندیبیرجندی کتابی در بیان رویدادهای دولت نزاریه ایران به نام تاریخ رئیس حسن نوشته که اینک در دست نیست ، اما قسمتهایی از آن با ذکر مأخذ در تاریخهای اسماعیلیه آمده است. [۴]
رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان، ج۱، ص۱۵۳، چاپ محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۵]
رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان، ج۱، ص۱۶۱، چاپ محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۵۶ ش.
[۶]
عبدالله بن علی کاشانی، زبدة التواریخ: بخش فاطمیان و نزاریان، ج۱، ص۱۹۸، ساختة ۷۰۰، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۶۶ ش.
[۷]
عبدالله بن لطف الله حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیه، ج۱، ص۲۳۹، چاپ محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۶۴ ش.
۱.۲ - شعر بیرجندیبیرجندی، افزون بر تاریخنگاری، شعر نیز می‌سروده و اشعاری از او [۸]
امین احمد رازی، هفت اقلیم، ج۲، ص۳۲۴ـ ۳۲۵، چاپ جواد فاضل، تهران ۱۳۴۰ ش.
بویژه قصیده‌هایی در مدح امامان نزاری و بزرگداشت فداییان فرقه نزاری در جنگهای اسماعیلیان نزاری و نیز در نوشته های مؤلفان نزاری دوره‌های بعد از سقوط الموت، ذکر شده است. ولادیمیر ایوانف قصیده‌ای از رئیس حسن را که در مدح فداییان (فدویان) نزاری (قاتلان اتابک قزل ارسلان، حاکم آذربایجان در ۵۸۷) سروده شده، با ترجمه انگلیسی آن منتشر ساخته است.
۲ - فهرست منابع(۱) امین احمد رازی، هفت اقلیم، چاپ جواد فاضل، تهران ۱۳۴۰ ش. (۲) عبدالله بن لطف الله حافظ ابرو، مجمع التواریخ السلطانیه، چاپ محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۶۴ ش. (۳) رشیدالدین فضل الله، جامع التواریخ: قسمت اسماعیلیان و فاطمیان و نزاریان و داعیان و رفیقان، چاپ محمدتقی دانش پژوه و محمد مدرسی زنجانی، تهران ۱۳۵۶ ش. (۴) عبدالله بن علی کاشانی، زبدة التواریخ: بخش فاطمیان و نزاریان، ساختة ۷۰۰، چاپ محمدتقی دانش پژوه، تهران ۱۳۶۶ ش. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بیرجندی»، شماره۲۴۳۸. |